Chương 6: Các khía cạnh của sự tẩy não

Con đại quỷ của cạm bẫy porn được hình thành từ nhiều yếu tố, không phải tự nhiên mà có — nó được nuôi lớn dần bởi đủ thứ yếu tố: áp lực xã hội, hình ảnh trên truyền thông, lời rủ rê từ bạn bè, cũng như những độc thoại nội tâm của chính người nghiện. Nếu bạn chỉ dùng ý chí để chống lại mà không bóc tách được những ảo tưởng quanh porn, người nghiện dễ rơi vào thất vọng và tái nghiện. Việc tháo gỡ giá trị tưởng tượng mà bạn gán cho porn và nhìn rõ những gì mình đang đánh mất là điều cần thiết để thoát ra khỏi cơn nghiện ấy.

Một điểm quan trọng cần lưu ý là mối liên hệ giữa sự tẩy não và nỗi sợ. Chính nỗi sợ về những cơn đau cai nghiện trong tương lai là cơn đau cai nghiện. Nỗi sợ chính là cơn đau cai nghiện khi dừng xem porn lại. Hãy nhớ lại những triệu chứng cai nghiện như đổ mồ hôi tay, hụt hơi, mất ngủ và đầu óc không tỉnh táo. Và bây giờ, hãy nghĩ về những tình huống tương tự khiến bạn có những cảm giác đó: phỏng vấn, hồi hộp khi gặp người mình thích, thuyết trình trước đám đông, v.v.. Đây chính là những cảm giác lo lắng do nỗi sợ hãi gây ra. Nói đơn giản: nếu đó là một chất gây nghiện về thể chất, sao người ta vẫn còn bị nó ám ảnh sau cả hàng tháng trời? Vậy thì rõ ràng, thứ khiến bạn dính vào không phải là thể chất, mà là tâm trí — phải không?

Căng thẳng

Không chỉ những bi kịch lớn trong cuộc sống mà ngay cả những căng thẳng nhỏ cũng có thể đẩy người nghiện vào vùng không an toàn. Căng thẳng có thể đến từ giao tiếp xã hội, các cuộc gọi điện thoại, sự lo lắng của người nội trợ có con nhỏ và nhiều vấn đề khác. Hãy lấy ví dụ về cuộc gọi điện thoại, đặc biệt đối với một doanh nhân. Hầu hết các cuộc gọi không phải từ khách hàng hài lòng hay sếp chúc mừng, mà thường mang đến tin tức không mấy vui vẻ. Khi trở về nhà với cuộc sống gia đình, tiếng la hét của con cái và những đòi hỏi tình cảm từ bạn đời có thể khiến người nghiện – nếu chưa từng – bắt đầu nghĩ đến việc giải tỏa căng thẳng bằng porn vào buổi tối. Chính những cơn đau do thiếu hụt dopamine và những yếu tố bất ổn này đã bào mòn sức lực và khiến cơn nghiện trở nên trầm trọng hơn. Giảm bớt một phần cảm giác thèm và căng thẳng, người nghiện sẽ có cảm giác khoái cảm tạm thời. Sự giải tỏa đó không phải là ảo tưởng, người nghiện thực sự cảm thấy tốt hơn ngay tức thì, nhưng về lâu dài, họ sẽ trở nên căng thẳng hơn so với người bình thường không nghiện porn.

Ví dụ sau đây không nhằm mục đích gây sốc mà để nhấn mạnh rằng porn phá hủy hệ thần kinh hơn là giúp nó thư giãn.

Hãy thử tưởng tượng đến một giai đoạn mà bạn không còn cảm thấy bị kích thích, ngay cả với một người bạn tình rất gợi cảm và hấp dẫn. Hãy dừng xem porn lại một thời gian và hình dung cuộc sống mà trong đó một người yêu bạn, rất đáng yêu và quyến rũ phải cạnh tranh và thất bại trước những ngôi sao porn ảo để thu hút sự chú ý của bạn. Hãy tưởng tượng trạng thái tinh thần của một người, khi nhận ra điều này, vẫn tiếp tục xem porn cho đến chết mà không quan hệ tình dục với người bạn tình ấy. Nghe thì ảo nhưng những câu chuyện như thế này không phải là hiếm. Đây chính là mặt trái đáng sợ mà thứ thuốc phiện porn gây ra cho bộ não của bạn. Bạn càng nghiện lâu, bạn càng trở nên hèn nhát và càng ảo tưởng rằng porn mang lại tác dụng ngược lại.

Bạn đã bao giờ hoảng sợ khi WiFi ngừng hoạt động hoặc quá lag? Người không xem porn không phải chịu cảm giác đấy, bởi porn chính là nguyên nhân. Dần dà, porn ăn mòn hệ thần kinh và lòng dũng cảm của bạn, kích thích DeltaFosB tạo ra những đường mòn thần kinh vững chắc, từng bước tước đoạt khả năng tự chủ của bạn. Đến khi bản lĩnh đàn ông bị bào mòn, họ mắc kẹt trong ảo tưởng rằng porn là bạn tình mới và không thể sống thiếu nó.

Porn không làm bạn bớt căng thẳng, mà nó đang dần phá hủy sự bình yên trong cuộc sống của bạn. Một trong những lợi ích to lớn của việc thoát nghiện là sự trở lại của sự tự tin và an tâm trong bạn.

Bạn không cần phải tự đánh giá bản thân dựa trên khả năng làm thỏa mãn đối tác. Bạn sẽ không thể tự do nếu bạn tiếp tục tự thỏa mãn theo những cách làm giảm hạnh phúc và ham muốn tình dục thông qua việc lặp đi lặp lại những hành vi tự hủy.

Chán

Nếu bạn giống như nhiều người khác, ngay khi vừa lên giường, bạn đã truy cập trang phim đen quen thuộc của mình, có lẽ thậm chí đã quên mất cho đến khi được nhắc nhở. Nó đã trở thành bản năng thứ hai. Tương tự, việc porn xua tan sự buồn chán cũng là một ngụy biện khác, bởi vì buồn chán là một trạng thái tinh thần, thường xảy ra khi bạn đã kiêng porn trong một thời gian dài hoặc đang cố gắng cắt giảm việc sử dụng.

Tình hình thực tế là như thế này: khi bạn nghiện sức hút siêu thường (supernormal pull) của porn trên mạng và sau đó cố cai, bạn sẽ cảm thấy như có điều gì đó đang thiếu vắng. Nếu bạn có việc gì đó để lấp đầy tâm trí mà không gây căng thẳng, bạn có thể trải qua những khoảng thời gian dài mà không bị sự "thiếu vắng ma túy" này làm phiền. Tuy nhiên, khi bạn buồn chán và không có gì để đánh lạc hướng tâm trí, bạn lại tìm đến con tiểu quỷ để nuôi nó. Khi bạn đang nuông chiều bản thân và không cố gắng cai hoặc cắt giảm, ngay cả việc bật chế độ ẩn danh cũng trở nên vô thức. Nghi thức này diễn ra hoàn toàn tự động; nếu người nghiện cố gắng nhớ lại những lần xem porn trong tuần qua, họ chỉ có thể nhớ được một phần nhỏ trong số đó, như lần gần đây nhất hoặc lần sau một thời gian dài thoát nghiện.

Sự thật là porn gián tiếp gia tăng sự buồn chán vì cực khoái khiến bạn cảm thấy uể oải. Thay vì tham gia một hoạt động tràn đầy năng lượng, người nghiện có xu hướng nằm dài, buồn chán và xoa dịu những cơn vật vã của mình. Chống lại sự tẩy não là rất quan trọng vì người nghiện có xu hướng xem porn khi buồn chán, não bộ của chúng ta đã bị lập trình để diễn giải porn là thứ thú vị. Việc gỡ bỏ sự tẩy não là rất quan trọng, vì hầu hết người nghiện tìm đến porn mỗi khi thấy buồn chán. Não ta đã bị lập trình để coi porn là thứ “kích thích, thú vị”. Tương tự, chúng ta còn bị nhồi nhét ý tưởng rằng tình dục — dù là tệ hại — cũng giúp thư giãn. Thực tế thì, khi buồn hay stress, nhiều cặp đôi muốn “làm chuyện ấy”. Nhưng nếu không phân biệt được giữa tình dục để kết nối tâm hồn (kiểu thiền định) và tình dục kiểu bản năng (để xuất tinh), hãy để ý xem bạn muốn nhanh chóng rời khỏi người kia đến mức nào sau khi đạt được cực khoái "bắt buộc". Nếu cặp đôi chỉ đơn giản quyết định ôm nhau, trò chuyện hoặc âu yếm và đi ngủ, họ có thể cảm thấy nhẹ nhõm hơn nhiều.

Tập trung

Thủ dâm hay quan hệ tình dục chẳng giúp bạn tập trung hơn — vì khi cần tập trung, bản năng tự nhiên là tránh xa những thứ gây xao nhãng. Vậy mà người nghiện porn lại hành xử hoàn toàn ngược lại: mỗi khi cần tập trung, họ vô thức mở trình duyệt, cho con tiểu quỷ ăn một chút để xoa dịu cơn thèm, rồi quay lại với công việc dang dở. Mọi chuyện diễn ra nhanh đến mức họ còn chẳng ý thức được là mình vừa xem porn. Nhưng hậu quả thì tích tụ từng ngày. Sau nhiều năm ngập trong dopamine do porn mang lại, não bộ bị biến đổi. Bạn sẽ thấy khó khăn hơn trong việc nhớ thông tin, lên kế hoạch, hay kiểm soát các hành vi bốc đồng.

Bạn cũng bị thôi thúc phải tìm kiếm sự mới lạ cho lần xem tiếp theo vì những thứ cũ không còn tạo ra đủ dopamine và opioid nữa. Vì vậy, bạn sẽ phải lang thang trên những "góc tối" để tìm kiếm sự mới lạ, chống lại sự thôi thúc vượt qua ranh giới hướng tới những nội dung gây sốc. Để rồi lại khiến bạn thêm căng thẳng và cảm thấy trống rỗng sau khi kết thúc.

Khả năng tập trung cũng bị ảnh hưởng tiêu cực vì não đã quen với những cú “sốc dopamine” quá lớn từ porn, khiến các thụ thể dopamine bị bào mòn. Kết quả là não không còn phản ứng với những cú “nhích nhẹ” dopamine từ các hoạt động lành mạnh khác như vận động, thiền hay đọc sách. Nhưng khi bạn thoát khỏi vòng lặp đó, khả năng tập trung và cảm hứng sẽ dần trở lại — mạnh mẽ hơn bạn tưởng. Với nhiều người, chính việc mất tập trung là rào cản khiến họ thất bại khi cố ép bản thân dừng lại bằng ý chí. Họ chịu được sự bứt rứt, cáu gắt, nhưng khi cần làm việc khó mà lại không thể tập trung như trước, họ vỡ vụn.

Nhưng sự mất tập trung đó không phải vì bạn thiếu sex, càng không phải vì thiếu porn. Bạn gặp phải những rào cản tinh thần khi bạn nghiện một thứ gì đó, và khi bạn gặp phải rào cản tinh thần, bạn sẽ làm gì? Mở trình duyệt, truy cập vào trang phim đen thân thuộc — dù việc đó chẳng giúp giải quyết vấn đề gì. Rồi bạn lại quay về làm việc, giống như người chưa từng nghiện vẫn làm hằng ngày.

Khi bạn còn là người nghiện, bạn chẳng bao giờ đổ lỗi cho nguyên nhân thật sự. Bạn không bao giờ nghĩ mình đang rối loạn chức năng tình dục — chỉ "hơi xuống phong độ" thôi. Khoảnh khắc bạn ngừng xem porn, mọi thứ trở nên tồi tệ đều bị đổ lỗi cho lý do bạn đã dừng lại. Giờ đây, khi bạn gặp phải một rào cản tinh thần, thay vì tiếp tục vượt qua nó, bạn bắt đầu tự nhủ: "Ước gì tôi có thể xem hậu cung của mình ngay bây giờ, nó sẽ giải quyết được mọi vấn đề của tôi". Sau đó, bạn bắt đầu nghi ngờ quyết định thoát nghiện và thoát khỏi cảnh nô lệ của mình.

Nếu bạn tin rằng porn giúp bạn tập trung, thì chỉ cần lo lắng về việc mất đi nó cũng đủ khiến bạn mât tập trung. Chính sự nghi ngờ, chứ không phải những cơn đau cai nghiện về mặt thể chất, mới gây ra vấn đề. Hãy luôn nhớ rằng, chính người nghiện porn mới phải chịu đựng những cơn vật vã, chứ không phải những người không xem porn.

Thư giãn

Hầu hết người nghiện đều nghĩ rằng porn giúp họ thư giãn. Không hề. Việc cuống cuồng tìm kiếm "liều thuốc" trong những "ngõ tối internet" và cuộc đấu tranh nội tâm khi cố gắng vượt qua vạch đỏ chắc chắn không phải là một hoạt động thư giãn.

Khi màn đêm buông xuống sau một chuyến đi xa hay một ngày dài mệt mỏi, người bình thường sẽ ngồi xuống, ăn uống, nghỉ ngơi và cảm thấy trọn vẹn. Nhưng người nghiện thì không—họ còn một cơn đói khác đang âm ỉ chờ được thoả mãn. Họ tưởng rằng porn là “lớp kem trên chiếc bánh”, là phần thưởng cuối ngày. Nhưng thực chất, đó chỉ là con tiểu quỷ đang réo gọi trong họ.

Sự thật là: người nghiện sẽ không bao giờ thật sự thư giãn. Và nếu cứ tiếp tục như thế, cảm giác đó sẽ ngày một tồi tệ hơn. Như một người từng nghiện chia sẻ trên mạng:

"Tôi đã từng tin rằng bên trong mình có một con quỷ dữ, một phần bản chất xấu xa nào đó. Giờ tôi mới hiểu: đúng là có quỷ thật, nhưng không phải là bản chất tôi có vấn đề — mà là con tiểu quỷ porn trên mạng đã tạo ra mọi rắc rối. Hồi đó tôi cứ tưởng mình đang gánh cả thế giới trên vai, nhưng giờ nhìn lại, tôi tự hỏi: thật ra mình căng thẳng vì cái gì? Trong mọi mặt khác của cuộc sống, tôi đều làm chủ được bản thân, chỉ riêng cái vòng nô lệ porn là điều duy nhất thao túng tôi. Điều khiến tôi buồn nhất là đến tận bây giờ, tôi vẫn không thể khiến các con mình hiểu rằng: chính vì nô lệ cho porn nên tôi mới cáu bẳn và khó chịu đến thế."

Mỗi khi nghe những người nghiện porn cố gắng biện minh cho cơn nghiện của mình, thông điệp luôn là: "Ồ, nó giúp tôi thư giãn." Hãy xem câu chuyện trực tuyến về một ông bố đơn thân, người đã từ chối để cậu con trai sáu tuổi chia sẻ giường ngủ vào ban đêm sau khi xem một bộ phim kinh dị, chỉ để ông có thể xem porn và "edging" hàng giờ liền.

Đây là một phép loại suy khác về việc hút thuốc. Cách đây vài năm, chính quyền phụ trách vấn đề con nuôi đã đe dọa sẽ không cho phép người hút thuốc nhận con nuôi. Một người đàn ông đã gọi điện đến, giận dữ. "Các vị hoàn toàn sai rồi", ông nói, "Tôi còn nhớ khi còn nhỏ, nếu tôi có một vấn đề tranh cãi muốn nêu ra với mẹ, tôi sẽ đợi đến khi bà hút thuốc vì khi đó bà ấy sẽ thư giãn hơn." Tại sao người đàn ông đó không thể nói chuyện với mẹ mình khi bà không hút thuốc?

Tại sao một số người nghiện porn lại căng thẳng tột độ khi họ không được nạp năng lượng, ngay cả sau khi đã quan hệ tình dục thực sự? Một câu chuyện trực tuyến kể về một người đàn ông làm việc trong lĩnh vực quảng cáo có vô số cô nàng "9 và 10 điểm" sẵn sàng hẹn hò bất cứ lúc nào, nhưng lại mất hứng thú đưa họ đi ăn tối vì porn trên mạng dễ có hơn nhiều, không tốn tiền nhà hàng và không có khả năng bị bạn hẹn từ chối vào cuối buổi tối. Tại sao phải bận tâm khi con tiểu quỷ liên tục thôi thúc anh tìm kiếm "chiêu thức ít rủi ro, phần thưởng cao" ngay trong tầm tay khi về đến nhà?

Vậy tại sao người không xem porn lại có thể thư giãn hoàn toàn, còn người nghiện thì chỉ cần không “nạp liều” một hai ngày đã thấy bồn chồn không yên? Hãy đọc những chia sẻ của người từng thề dừng xem, bạn sẽ thấy họ vật lộn với cám dỗ như thế nào — rõ ràng chẳng hề thư giãn chút nào khi không còn được đụng tới thú vui duy nhất mà mình nghĩ là mình xứng đáng có được. Họ đã quên mất cảm giác thật sự thư thái là như thế nào. Porn giống như một cái bẫy ruồi của cây nắp ấm vậy. Ban đầu con ruồi tưởng đang thưởng thức mật ngọt, nhưng đến lúc nhận ra thì nó đã bị cây tiêu hóa từ bao giờ.

Đã đến lúc bạn thoát ra khỏi cái bẫy đó chưa?

Năng lượng

Hầu hết người nghiện đều nhận thức được tác động ngày càng tăng của sự mới lạ và leo thang của porn đối với hệ thống tình dục và hệ tưởng thưởng trong não bộ. Nhưng rất ít người nhận ra rằng porn cũng âm thầm bào mòn cả mức năng lượng sống của họ.

Một trong những khía cạnh tinh vi của cạm bẫy porn là những tác động mà nó gây ra cho chúng ta cả về thể chất lẫn tinh thần. Chúng diễn ra dần dần và khó nhận thấy đến nỗi chúng ta không ý thức được và coi tình trạng thiếu năng lượng là bình thường. Ảnh hưởng này tương tự như thói quen ăn uống không lành mạnh. Hãy nhìn những người thừa cân quá mức và tự hỏi làm thế nào họ có thể để bản thân rơi vào trạng thái đó. Nhưng giả sử điều đó xảy ra chỉ sau một đêm – bạn đi ngủ với cơ bắp săn chắc và không chút mỡ thừa, rồi thức dậy thấy mình béo phì, nặng nề và bụng phệ. Thay vì thức dậy với cảm giác được nghỉ ngơi hoàn toàn và tràn đầy năng lượng, bạn lại cảm thấy đau khổ, lờ đờ và khó mở mắt.

Bạn sẽ hoảng sợ, tự hỏi mình đã mắc phải căn bệnh khủng khiếp nào chỉ sau một đêm. Thực tế là bạn đã mất hai mươi năm để đến tình trạng đó. Porn cũng vậy. Nếu có thể ngay lập tức chuyển đổi tâm trí và cơ thể để bạn so sánh trực tiếp cảm giác của mình khi ngừng porn chỉ trong ba tuần, thì đó là tất cả những gì cần thiết để thuyết phục bạn. Hãy tự hỏi bạn có thực sự cảm thấy tốt hơn khi xem porn không, hay thực tế là bạn đã "chìm xuống đáy" đến mức nào rồi? Bạn sẽ không chỉ cảm thấy khỏe mạnh hơn với nhiều năng lượng hơn mà còn tạo ra sự tự tin và khả năng tập trung cao hơn đáng kể.

Thiếu năng lượng, mệt mỏi và những vấn đề liên quan thường bị đổ lỗi cho tuổi già. Việc bạn bè và đồng nghiệp cũng có lối sống ít vận động càng làm tăng thêm mức độ "bình thường hóa" hành vi này. Niềm tin rằng năng lượng là đặc quyền riêng của trẻ em và thanh thiếu niên, và tuổi già bắt đầu ở độ tuổi đôi mươi là một triệu chứng khác của quá trình tẩy não. Và cũng bởi sự chai lì dopamine, ta dần quên luôn việc ăn uống, tập luyện ra sao mới lành mạnh.

Một thời gian ngắn sau khi ngừng xem porn, cảm giác lờ đờ và uể oải sẽ biến mất. Vấn đề là thế này: khi còn xem porn, bạn đang liên tục tiêu hao năng lượng — giống như rút tiền từ tài khoản — và trong quá trình đó, bạn vô tình làm rối loạn cả hệ limbic trong não (hệ điều hành cảm xúc và động lực sống của bạn). Không giống như bỏ thuốc lá, nơi sức khỏe thể chất và tinh thần của bạn chỉ dần hồi phục, việc bỏ porn mang lại kết quả tuyệt vời ngay từ ngày đầu tiên. Việc tiêu diệt con tiểu quỷ và đóng sập những đường trượt dopamine trong não có thể mất chút thời gian, nhưng hành trình phục hồi trung tâm phần thưởng sẽ nhẹ nhàng hơn rất nhiều so với con dốc trượt dài bạn từng lăn xuống. Nếu bạn chọn con đường sử dụng ý chí, cố gồng mình vượt qua, thì những lợi ích về sức khỏe hay năng lượng cũng sẽ bị nhấn chìm bởi cơn trầm cảm bạn phải chịu đựng. Thật không may, EasyPeasy không thể truyền ngay kinh nghiệm ba tuần vào tâm trí bạn, nhưng bạn có thể. Theo bản năng, bạn biết rằng những gì bạn đang được mách bảo là đúng, tất cả những gì bạn cần làm là sử dụng trí tưởng tượng của mình.